Colaboración público-privada

As consecuencias da limitación constitucionalizada do déficit e da débeda son múltiples e de gran calado. Non tanto para atallar os problemas da crise actual como de mudanza –en realidade radicalización– do modelo neoliberal. Quixera destacar hoxe dous aspectos: por un lado, a utilización do corsé para lexitimar diante da cidadanía cambios de prioridades, con drásticos recortes en determinados capítulos de gasto ao tempo que se manteñen e aumentan silandeiramente outros; por outro lado, reforzaranse mecanismos perversos de execución do gasto que entregan o orzamento público ao negocio privado.

Efectivamente, o principio de limitación ao déficit –que se incorpora a partir de agora a Constitución e que cuantificará a lei orgánica ao tempo que se anatemizan os aumentos de impostos– será utilizado polo gobernante de quenda para xustificar a imposibilidade constitucional de aumentar –e mesmo manter– o gasto en sanidade, en educación ou en calquera outro capítulo e mesmo en caso de situación de crise aguda pode escudarse nela para non aumentar o gasto en prestacións por desemprego, por exemplo.

Claro está que tamén veremos no futuro como se estiran os conceptos cando interese para poder atender as demandas dos sectores realmente poderosos. Na próxima crise financeira, cando os bancos e os grandes fondos se vexan de novo coa soga ao pescozo, acendan as luces de alarma e proclamen a imperiosa necesidade de ser rescatados para salvar os piares da economía, veremos como os gobernos de quenda encontrarán os argumentos de responsabilidade histórica suficiente para dar “unhas vacacións” ao sacrosanto e constitucional principio do equilibrio presupostario.

Xa sabemos que tanto o shock das crises como as restricións lexislativas deste tipo acaban sendo desculpas para a aplicación dunha dobre vara de medir, dando cumprimento a aquel cínico adaxio do burócrata corrupto: para os amigos o máis conveniente e para os demais a lexislación vixente.

Iso é o que estamos a vivir nos últimos tempos na Galicia austerizada de Feijóo: redúcese o persoal en educación e sanidade, elimínanse as axudas para as publicacións en galego –mesmo despois de convocadas no DOG–, redúcense os fondos para I+D, elimínase a convocatoria anual de proxectos de investigación, etc pero, ao mesmo tempo, asínanse convenios por 750.000 euros coa Voz de Galicia, Correo, Faro, Progreso e Región para “difundir as actividades da Consellería en materia de I+D+i, industria e comercio” (DOG, 1 xullo 2011). É tan só un dos moitos exemplos posíbeis pero o certo é que esa contía permitiría financiar non menos de 40 proxectos anuais de investigación de monto medio. O caso é que o señor Núñez Feijóo parece atopar máis austero comprar os medios para silenciar as protestas dos investigadores. É cuestión de prioridades.

O outro efecto indirecto e apenas denunciado desta constitucionalización da limitación do déficit e da débeda é que vai converter a chamada colaboración público-privada no instrumento privilexiado para a realización das grandes obras e das grandes actuacións do sector público. É unha liña que xa se leva experimentado abondo en Europa na última década, de feito é un instrumento que se difundiu grandemente desde a sinatura do Pacto de Estabilidade, coa desculpa de que permite obviar os problemas da contabilización nas contas públicas dunha parte das grandes actuacións. Na medida en que o sector público se autoimpón ese corsé que lle limita a súa capacidade de acceder ao crédito resultará que a solución virá pola vía dese subterfuxio de que sexa o capital privado o que financie e se endebede para a realización dos investimentos, aínda que logo sexa o sector público o que vaia pagando anualmente a suma dos intereses máis os beneficios –habitualmente xenerosos– para eses investidores. Para o capital privado acostuma ser un negocio gorentoso: trátase dun cliente seguro que irá pagando en anualidades, durante longos períodos, as rendas –que inclúen intereses e beneficios–, converténdose en acredores rendistas do sector público. Ademais, ese respaldo e garantías públicas facilítanlle a eses licitadores privados unhas boas condicións no acceso ao crédito. En definitiva, un negocio fabuloso, seguro e con garantías de rendas a moi longo prazo. É a privatización completa do orzamento público.

Iso non é un futurible. É o que xa estamos vendo nos últimos anos pero que a partires de agora, cos cambios que se están constitucionalizando, se converterá no modelo para todo. Tamén nisto, o Goberno de Núñez Feijóo é un abandeirado. Esa é a fórmula coa que bota ao lombo dos galegos e do orzamento dos vindeiros 30 anos a construción dos encarecidos –para incluír os beneficios de tres décadas- dos Hospitais de Vigo e Pontevedra ou os 352 quilómetros de autovías que pretende licitar no período 2009-2015. As “peaxes sombra” que pagará o Xunta de Galicia durante cando menos 30 anos son tamén débeda –disfrazada fóra do orzamento– que este goberno deixará aos que veñan detrás e que todos os galegos pagaremos relixiosamente, co plus dos intereses e dos beneficios empresariais incorporados (como xa puidemos comprobar coa duplicación ou triplicación do custe dos proxectos no caso do Hospital de Vigo ou da autovía Carballo-Berdoias).

Máis alá de toda a parafernalia austérica ese é o modelo que as reformas en curso van consagrar e reforzar. É a vía que permitirá ao grande capital privado ampliar o seu ámbito de negocio –hoxe achicado– cun patrón bastante pouco arriscado e con criterios de rendista máis que de investidor produtivo.

Afóndase así nun modelo de financiarización rendista que da unha volta de rosca a un tipo de capitalismo esencialmente parasitario das rendas públicas que é fondo o trazo caracterizador do neoliberalismo. Nos noventa a vía de transferencia do sector público ao privado foron as privatizacións masivas de empresas públicas e dunha parte dos servizos públicos. Nesta nova fase do que se trata é de avanzar na privatización máis completa de todos os servizos públicos e mesmo da privatización da maior parte do orzamento público, destinando unha parte cada vez maior dos recursos públicos a pagar rendas periódicas ao sector privado pola prestación de servizos esenciais ao capital privado que actúa como investidor-financiador das grandes actuacións do sector público.

Con esta treta o sector público quita das contas públicas unha parte das partidas de déficit e débeda e, pola contra, convértese nun pagador eterno de rendas anuais polos servizos prestados. Disfrázase a débeda pero a costa de asumir un maior custe real para os cidadáns.

Deste xeito o sector público pagará con creces eses anticipos. Todo a maior gloria do capitalismo rendista e grazas a un corsé que estes impoñen ao financiamento público a través duns políticos entregados e obedientes.