A persistente marxinación de
Galiza e a tarefa económica de Valentín Paz Andrade
Xavier
Vence
Conferencia
no Congreso Valentín Paz Andrade, organizado
pola Real Academia Galega e Concello de
Pontevedra. 13-15 de decembro de 2012
Don
Valentín Paz Andrade (1898-1987) é un home de pegada longa, que cruzou tempos
como cruzou océanos. Viviu nas luces e nas sombras do nacionalismo galego do
atormentado e tráxico século XX e viviu desde as exuberantes labaradas daquel
capitalismo liberal dos “loucos anos 20”, o seu crack e o seu dooroso e
violento estertor e tamén a longa noite do cutre capitalismo orgánico da
autarquía franquista.
Pero
nin a negra noite política e cultural nin a negra noite da autarquía falanxista
esmoreceron a súa iniciativa, a súa permanente inquedanza, a súa vocación ao
servizo dunha tarefa, a tarefa de Galiza. El foi un militante. Quer no
cultural, quer no político, quer no empresarial. Desde o goberno non, porque
nunca tivo tal oportunidade e por iso non parou de argallar e impulsar iniciativas
desde abaixo. A empezar polo xornal Galiza
(1922-26), que pon a andar con apenas 24 anos, consciente como era da
importancia crucial da información no mundo moderno e da necesidade de espertar
activamente a conciencia do país, participando con decisión na loita diaria de
ideas.
Foi
xornalista, avogado, economista, empresario, poeta, ensaísta, político. Un
animador, un axitador. Un home total, home inquedo, curioso, ao que ningunha
faceta da vida, da cultura e do país o deixaron indiferente.
Foi
home de proxecto, con visión de país e con proxecto de país. De conxunto,
holístico, completo. Un patriota galego, moi pegado ao terreo, centrado sempre
no que era posíbel, a “ruda adversidade urxente” pondaliana, porque creia que
non había que agardar por nada e por ninguén para dar un paso na dirección do
albo permanente: a liberación do país. O seu pragmatismo e posibilismo, sobre
todo baixo a bota da dictadura franquista, podía aparentar moderación pero o
seu norte era claro.
Foi
fillo do seu tempo, dos seus tempos radicalmente interrompidos por grandes
sismos históricos pero tamén foi un adiantado ao seu tempo. Cun fío e un alento
permanente, que nace dun pensamento sólido, aberto e moderno desde o principio
ao fin.
Foi
un home de mundo. Foi un patriota pero nunca foi provinciano ou precisamente
por ser nacionalista nunca caeu no provincianismo tan común na Galiza do
franquismo. A militancia política primeiro e as pescas despois levárono polo
mundo adiante. A América da Galiza da diáspora e a América do noso idioma
estendido polo “continente” brasileiro foron dous vectores de
internacionalización. A porta aberta ao mar sen cancelas foi outra das fírgoas
que lle permitiu osixenar as súas neuronas polo mundo adiante e en institucións
internacionais tan relevantes e anovadoras na época coma a FAO.
Non
me corresponde a min falar nesta breve intervención de todas as facetas da súa
intensa, creativa e xenerosa vida de home de pensamento e acción, para o que
outros colegas, desde outras disciplinas, con máis e mellores coñecementos ca
min neses eidos, viñeron debullando nos últimos tempos e neste mesmo Congreso.
Eu,
coa vosa licenza, vou facer un breve comentario da súa obra económica e a súa
actividade emprendedora, poñendo de manifesto a actualidade que, por desgraza,
teñen algúns dos factores claves da nosa marxinación por el analizados. Sobre
ese paralelismo veremos tamén a pertinencia da súa aposta política por romper
os vectores desa marxinación.
