Banca Pública Galega, piar dun novo modelo

A proposta de banca pública galega que hoxe formula o BNG nace como resposta ao fracaso de Núñez Feijóo no manexo da crise das caixas e a súa submisión á estratexia de desmantelamento das mesmas emprendida polo PSOE e o PP centrais, seguindo as consignas da gran banca española e do seu brazo executor que é o Banco de España. A propia crise de liquidez e de solvencia das caixas deriva da combinación letal duns xestores que a partir dun certo momento adoptaron un modelo de negocio idéntico ao da banca privada virada cara a especulación financeira e dun irresponsábel descontrol por parte da Xunta de Galiza e do Banco de España, que lles permitiron unha irresponsábel e temeraria política de endebedamento no exterior e investimento especulativo inmobiliario nas zonas máis desbocadas do levante e centro españois. Por máis que eses directivos actuaron cegados por unha desmesurada ambición persoal e cun abuso de poder á hora de fixar as súas remuneracións inmorais, o certo é que ocorrido non se explica por razóns de carácter subxectivo senón polo fracaso dun modelo de banca que se foi impoñendo nas tres últimas décadas e que nos últimos quince anos contaminou e minou de xeito mortal ás propias caixas de aforros.

Unha vez que as caixas se ven envoltas nunha delicada situación financeira, o grande erro, no que colaborou de xeito cómplice Feijóo, consistiu en non darlle unha solución construtiva que corrixira os erros pero que preservara o modelo de caixas, como entidades financeiras de carácter social e territorial. O lóxico tería sido corrixir os erros dunha estratexia financeira virada cara a especulación, mudar completamente as equipas directivas e poñer en funcionamento os mecanismos de control e supervisión axeitados pero nunca desmantelar un modelo que se tiña revelado exitoso e con grande capacidade para contribuír ao desenvolvemento do país e a realizar un importantísimo labor a través da súa obra social. O que se tiña que ter feito é pedir responsabilidades e corrixir os erros de xestión pero manter o modelo de caixas, co seu fundamento na economía social. Pola contra, o que se fixo, seguindo as directrices da gran banca privada foi desmantelar as caixas, bancarizalas -facendo uso para iso de recursos públicos enormes para capitalizalas- e para entregalas logo, no momento oportuno, á gran banca española e internacional. E non se pediron responsabilidades para converter aos directivos en cómplices da estratexia desmanteladora.

Agora xa sabemos que a fusión foi unha trampa mortal que agrandou o tamaño dos problemas e fixo máis difícil e costoso calquera estratexia de quedármonos cando menos con unha das caixas que tiñamos hai tan só dous anos. Os erros teñen consecuencias e queda claro que a filosofía pedestre de “burro grande ande ou non ande” non é unha gran consigna.

O caso é que este espolio final da Novacaixa-banco é o feito económico-financeiro máis importante das últimas décadas e polo alcance das súas consecuencias podemos afirmar que é dos feitos máis relevantes no eido político. Este feito pode facerse irreversible, a menos que a Xunta de Galicia e outras institucións dean os pasos necesarios para negociar co Banco de España unha estratexia de futuro que evite a súa entrega a prezo de saldo a fondos privados. Porque non debe ignorarse o feito esencial que a descomunal inxección de recursos públicos nas caixas (que pode alcanzar a cifra de 9.000 millóns de euros no caso de NGB) deriva non só da súa situación financeira inicial senón da decisión de bancarizalas e, polo tanto, da necesidade de dotalas dun volume de capital propio (core capital) que alcance o 10% dos activos ponderados polo risco, cousa que se fai cuns criterios que tamén se mudaron ex profeso. En todo caso, unha vez que se deu o paso da nacionalización, con infravaloración do capital propio, a única saída respetuosa cos intereses de Galicia e dos contribuintes é que o novo banco siga sendo indefinidamente público pero onde a representación pública sexa asumida nunha porporción maioritaria por representantes designados polos poderes públicos de Galicia -¿ou nós non contribuimos ao FROB?-. Non só da Xunta senón dunha representación máis ampla dos intereses do país. Non para ser unha correa de transmisión directa dos dictados do poder político de cada momento senón para garantir un exercicio profesional independente que responda aos intereses máis xerais da sociedade.

A ausencia de pasos nesta dirección por parte da Xunta de Núñez Feijóo revela a súa aceptación dun desenlace fatal, evidenciando unha pasividade e entreguismo que marcará a fogo esta lexislatura. Pero o máis grave e transcendental é que todo iso mudará de xeito substancial as potencialidades do desenvolvemento do país no futuro e a capacidade das institucións de autogoberno para impulsor e orientar ese desenvolvemento.

O problema é que sen un tipo de entidades financeiras vencelladas ao territorio e cunha lóxica de servizo e apoio á economía produtiva non hai desenvolvemento económico posíbel. Por iso, despois do que pasou a única opción realista para que a nosa economía produtiva poida ter fol financeiro é erguer un novo instrumento como é a banca pública; necesariamente galega se queremos que estea ao servizo do noso país.

Polo tanto, a proposta dunha banca pública para Galiza nace dun diagnóstico da natureza da actual crise financeira e do fracaso dun modelo de banca virada cara a especulación; da análise das dificultades estruturais para o financiar o investimento nunha economía periférica e da análise da experiencia da banca pública europea e mundial. E vai de fronte contra o entreguismo irresponsábel de Núñez Feijóo e do PP e PSOE que acatan cegamente as imposicións da gran banca española e europea.

A proposta de banca pública galega é un piar básico e imprescindíbel para calquera estratexia sólida e críbel para o desenvolvemento da nosa economía produtiva e, polo tanto, para a creación de emprego e riqueza. Efectivamente, a crise actual certifica o fracaso dunha economía finanzarizada, na que a maior rendibilidade está no negocio veloz e especulativo nos mercados globais, abandonando o investimento produtivo de longo prazo como fonte primordial de beneficios. A desregulación convérteos na vía máis lucrativa: beneficios máis rápidos, recursos máis líquidos e con mellor tratamento fiscal. A banca privada e os fondos convertéronse no vehículo que desvía os aforros do país cara ese investimento especulativo, minguando os recursos orientados ao investimento produtivo. Isto levou á erosión continua da industria e dos sectores primarios en moitos países -como é o caso da periferia europea- e, finalmente, levounos á profunda crise actual.

A BPG responde á necesidade de romper ese círculo vicioso do colapso do crédito ao que ten conducido o actual modelo de banca. Sería erro descomunal rescatala para manter o mesmo modelo fracaso.

A banca pública, tal e como a formula o BNG, ten que servir para cubrir as necesidades de crédito das pequenas empresas, das medianas, dos autónomos, do labregos, dos mariñeiros e das familias, creando as bases para un modelo económico alternativo ao neoliberal. Unha economía produtiva creadora do emprego e de benestar. O verdadeiro problema do país antes da crise, durante e despois da crise é e será a perda de tecido produtivo. Frear ese proceso e inverter a tendencia require mudar algunhas regras de xogo básicas, no comercio internacional, na UE e tamén no sistema financeiro, tanto na súa regulación como no tipo de entidades. O que está máis claramente ao noso alcance é isto último. Galiza pode crear unha banca pública que se converta en motor do desenvolvemento do país, crear emprego e xerar recursos suficientes para uns servizos públicos avanzados.

A experiencia dos países máis dinámicos do mundo mostra a importancia da banca pública para soster a súa fortaleza industrial e a súa competitividade. Os países líderes da UE téñena: Alemaña ten unha rede de máis de 400 entidades dese tipo; tamén Franza, Austria e Bélxica. Mesmo Suíza ou Noruega. En todos os emerxentes -China, India, Sudáfrica, Brasil- representa unha alta porcentaxe do seu sistema financeiro. En definitiva, os que teñen banca pública, teñen industria.

Pero, en realidade, a proposta de banca pública ten un alcance que vai moito máis aló de crear unha entidade financeira nova. A banca pública é unha peza máis no camiño da desglobalización. Polo seu ámbito de actuación, obxectivos e regras é unha vía para territorializar o aforro e, polo tanto, romper a dependencia absoluta da globalización financeira, tanto para a economía produtiva como para o sector público. En definitiva, é un instrumento de reforzamento da nosa capacidade económica, do noso poder de decisión e, polo tanto, unha peza clave para gañarmos soberanía. Para facermos país.

Tamén é unha alternativa ética para os aforradores. Os clientes hoxe son reféns obrigados a aceptar condicións leoninas nos contratos, comisións elevadísimas por todo e vense obrigados a vivir na desconfianza provocada polas estratexias depredadoras para colocarlles produtos de risco de todo tipo que acaban sendo verdadeiras estafas, como a das “preferentes”, “débeda subordinada” e que seguirán con “pagarés” e outros semellantes. Unha banca pública ética é unha alternativa de confianza e, ademais, por simple competencia e regulación, obrigará ao resto dos bancos a mudar o seu comportamento.

Fronte aos pobres argumentos da dereita e dos seus propagandistas, a BPG é unha resposta legal –tanto a nivel español como europeo- e factíbel á crise, un medio para saír da crise, unha forma responsable de resolver o problema actual de NGB e, sobre todo, un instrumento de futuro para unha economía produtiva e innovadora.

Por desgraza, Galiza afrontou todo este trance gobernada por un partido de obediencia estatal, coa menor autoestima de todos os habidos desde o implantación da autonomía e supeditando os intereses do país á estratexia do PP estatal para chegar á Moncloa, o que resulta incompatible con contrariar os sagrados ditados da gran banca e o verdadeiro poder financeiro e mediático. É unha aposta que sacrifica o país e o empresariado do país, pero esas son as prioridades do PP neste momento. E aínda tería un arranxo se o país –e o seu empresariado- sacase deste crucial acontecemento leccións de cara ao futuro. Como en tantos outros momentos, Cataluña e o País Vasco mostran co seu singular desenlace –manteñen en boa medida as súas caixas con obra social- que a economía e a conciencia nacional son as dúas follas da tesoira imprescindibles para cortar o bacallau nun estado cunha irrefrenable vontade centralizadora e un poder financeiro insaciábel que asfixia a economía produtiva. O 21-O temos a ocasión para demostrar que aprendemos a lección.

(Artigo publicado en Tempos Novos, setembro 2012, dentro do monográfico "A herdanza de Feijóo: o gobernante chega espido")