FINANCIAMENTO AUTONÓMICO: O DEBATE (QUE NON HAI!)

FINANCIAMENTO AUTONÓMICO

Cuestionario da Revista Tempos Novos (publicado no número de Marzo 2017)

TN-Na recente Conferencia de Presidentes, celebrada a mediados de xaneiro, falouse de que é preciso cambiar o actual sistema de financiamento autonómico por un novo. Coincide con esta precisión?, por que?.

XV: Para empezar, o acordo aprobado en 2009 (Lei 22/2009) establecía unha vixencia do actual modelo por cinco anos, co que debería terse reformado xa en 2014. O PP decidiu que neses anos de eleccións europeas, municiapis, autonómicas e xerais non era oportuno e asi chegamos a 2017 co asunto pendente. Está claro que precisa revisarse porque non está permitindo o financiamento normal dos servizos esenciais que prestan as CCAA. Realmente vivimos nun estado de excepción e parcheo: intervención das contas polo Ministerio de Facenda, límitacións de gasto, liquidación unilateral polo MdeH e xestión de anticipos, habilitación dun extraordinario FLA (Fondo de Liquidez Autonómica) para unhas CCAA e non para outras, imposición unilateral de obrigas, racaneo de fondos para servizos co-financiados (dependencia, fondos agrarios...), etc etc. Todo iso nun marco de recentralización xeneralizado de competencias.

Cataluña rebelouse contra esa recentralización e contra o modelo fiscal, o que obriga a revisalo pero , ao mesmo tempo, fai moi difícil pensar nunha solución valedeira. Galiza tamén sufriu con este modelo até o ponto de que nestes últimos anos presenta un saldo negativo na balanza fiscal básica (o estado recada máis en Galiza do que nos devolve en forma de gasto directo, financiamento local e autonómico). Polo tanto, Galiza tamén debe apostar pola superación dese modelo e desa supeditación a un estado central que non só se resiste a adelgazar senón que quere reforzarse a costa nosa.

TN-Cales deberan selos eixos ou as claves dun novo modelo de financiamento autonómico para España?.

XV: Por ser sintético e claro eu sinalaría dous temas clave. Primeiro, é imprescindíbel poñer en discusión o tamaño e competencias do goberno central e da administración del dependente. Os centralistas néganse a  aceptar a súa reducción e, pola contra, teiman en recuperar competencias e recursos. Ese cacho da torta é o que limita o que queda disponíbel para as CCAA e os servizos que prestan. Un bo exemplo témolo cando a Ministra de Defensa se comprometeu no último Cúmio da OTAN, celebrado o 15 de febreiro, a elevar o gasto militar español até o 2% do PIB (non así para I+D!!!). Ese tipo de decisións sumadas son as que marcan o cacho de torta que queda para as CCAA. 

O segundo tema tamén é políticamente denso. Eu creo que debe haber dous modelos diferentes, un o das nacións que aspiran a un autogoberno pleno, que require ir acompañado dunha verdadeira e plena autonomía fiscal e outro para as rexións españolas (para as que moi probablemente o nivel de autonomía fiscal actual é suficiente e, para algunhas, mesmo excesivo). A anomalía de Madrid, como capital, metrópole e ao mesmo tempo CCAA uniprovincial é un despropósito que provoca un espellismo fiscal e leva aos seus dirixentes á tentación de converterse nun paraíso fiscal, realmente drenador e insolidario.

Obviamente, estes temas non son para resolver en “comisións técnicas” nin para negociacións de encaixe de bolillos, pero son os asuntos que despois de 35 anos de experiencia autonómica compriría abordar en profundidade. Os cataláns xogan a iso e Galiza equivocariase no caso de centrarse en ser ariete contra Cataluña e falar só das centésimas e asteriscos.

TN-O actual modelo de financiamento é un modelo dual asimétrico –réxime foral, réxime común-. Debe manterse este dualidade?, por qué?.

XV: como acabo de dicir, o  réxime do concertos fiscal “á vasco-navarra” debería extenderse tamén a Galiza (e, obviamente a Cataluña no caso de seguiren dentro do Estado). O concerto sería o método para poder ter autonomía fiscal real e impedir que o Estado central (de ADN centralizador) teña permanentemente a tixola polo mango.

TN-E factible e desexable un novo modelo sen maior corresponsabilidade fiscal das autonomías?, sen un espazo fiscal propio para as mesmas?.

XV: A responsabilidade fiscal pasa por xestionar ao mesmo tempo ingresos e gastos. Decidir sobre os impostos e xestionalos é o acto máis maduro dun goberno e dunha sociedade. Ter só competencias de gasto é un pésimo estatus, que xera sociedades, democracias e gobernos inmaduros. A xente e os gobernantes teñen que ver a relación directa entre os gastos que se realizan e as fontes que nutren os ingresos. Por iso Galiza e calquera outra nación precisa decidir e xestionar os seus propios tributos e logo poder negociar e decidir cantos recursos pon en común cos demais e para que fins.  

Ter capacidade fiscal propia é o que pemite levar a cabo políticas adaptadas ás características e necesidades da nosa sociedade e da nosa economía, por exemplo, para desenvolver a industria, os servizos, o agro, a pesca, a innovación, o medioambiente, etc. É dicir, decidir sobre algunhas (que non todas) as pancas que permiten guiar o noso desenvolmento, crear emprego, distribuir o benestar, etc.

TN-O actual modelo de financiamento autonómico apoiase maiormente nas negociacións bilaterais –Goberno central, autonomías-. Non é xa tempo de camiñar deica un sistema que asuma os principios do federalismo fiscal?.

XV: o actual modelo está esencialmente determinado polo goberno central, tanto na fixación do monto total como nos criterios de distribución. E, desde logo, os grandes investimentos e infraestruturas realízanse en función da estratexia do goberno central.

TN-E posible combinar duras políticas de axuste fiscal e un novo modelo de financiamento autonómico moito mais descentralizado e con maior corresponsabilidade fiscal?.

XV: O axuste fiscal aplicado nestes últimos anos –é dicir, os recortes- foi unha equivocación radical dos que apostaron todo ao rescate da banca e das grandes empresas (eléctricas, constructoras, industria militar, etc). Pero, en todo caso, de realizar algún tipo de axuste sempre será máis fácil e asumido socialmente cando hai un réxime de verdadeira responsabilidade fiscal: nós facémonos responsábeis do que gastamos e de como o financiamos. Descentralización non implica desbalde senón todo o contrario, coa condición de que a descentralización sexa a mesma nos ingresos e nos gastos (xusto que hoxe non acontece).