Crise do modelo de financiamento e recentralización

Crise do modelo de financiamento e recentralización

Xavier Vence. Catedrático de Economía Aplicada da USC

Perdidos na pirotecnia do espectáculo político esquecemos debater como atallar as graves ameazas para o futuro do noso país e da vida das persoas que nel habitamos. A crise política e institucional do estado español estrangula o financiamento do goberno e servizos públicos de Galiza pero ao mesmo tempo está levando á prórroga do modelo de financiamento de 2009 que, de acordo coa previsión legal, debería terse reformado xa en 2014. A estas alturas aínda non se abriu formalmente a negociación do novo modelo pero o que tamén é certo que as espadas están en alto. Algunhas CCAA veñen explicitando moi claramente as súas apostas e o Goberno Central e os partidos estatais tamén evidencian a negativa a reducir o tamaño e o papel do Goberno central.  Pola contra, a Xunta de Galiza segue calada, sen tomar a iniciativa e mantendo unha actitude sumisa á estratexia madrileña e resignada –ou iso parece- a encaixar novas perdas. As mensaxes de Feijóo parecen centradas en implorar compasión para que Madrid e os demais sexan benévolos e “decidan con xustiza”. Non imos a ningún lado cunha actitude de esmoleiro sumiso, cando o que todos nos xogamos é o futuro da dotación dos nosos servizos públicos, o nivel de vida colectivo e a capacidade para dinamizar a nosa economía. O problema non é meramente técnico nin tampouco de relacións persoais dos dirixentes, é un problema político, no sentido máis profundo. É obvio que Galiza precisaría un presidente que se puxera á fronte dun grande consenso de todas as forzas políticas –e tamén das sociais e empresariais- para fixar un diagnóstico claro, uns obxectivos e unha estratexia partillada para defender os intereses colectivos dos galegos e galegos, nunha materia na que nos xogamos o groso dos nosos recursos para soster a sanidade, a educación, os servizos sociais e todos os demais servizos públicos. E tamén os recursos para dinamizar a nosa economía e o emprego.

O modelo de financiamento autonómico de 2009, que asinou o presidente Feijóo recén chegado á Xunta, levou a que Galiza vira mermada a súa capacidade de xeito dramático, até o punto de que cos datos liquidados de 2012 presentemos unha balanza fiscal negativa. En contra do discurso centralista dominante, o certo é que nese ano Galiza aportou ao Estado 1.300 millóns de euros máis do que recibiu. A pesares de termos unha renda per cápita 13 puntos inferior á media.

Teriamos moito que discutir sobre os criterios de reparto do Fondo total entre CCAA, que resultan discriminatorios para Galiza por non contemplar acaidamente moitas das nosas especificidades, pero o gran problema de fondo é a magnitude dos recursos que o Estado Central se queda para si, que representan cunha proporción excesiva dos ingresos totais recadados. Por algo se reserva o monopolio da xestión e recadación dos grandes impostos. Discutir iso é a clave e é xusto ao que se negan as forzas estatais.

Temos unha Administración Central excesiva que, ademais, se vén reforzando  co proceso de recentralización impulsado polo PP e unhas prioridades de gasto central moi discutíbeis (militar, apoio á banca, ás eléctricas, grandes construtoras, etc.). E, sobre todo, cómpre poñer a lupa non só no gasto senón tamén nos ingresos. É aí onde se dirime a verdadeira autonomía fiscal e a asunción de responsabilidade por parte dos gobernos autónomos. Hoxe o groso da política fiscal (cos seus regalos fiscais, buratos para a evasión e a fraude) depende do goberno central e a súa xestión está en mans da Axencia Tributaria do Estado. A política fiscal e a decisión unilateral sobre a parte que se queda o goberno central para si mesmo é o que determina o tamaño da torta a repartir entre as CCAA.  Aí está o nó gordiano do financiamento de Galiza e mentras non se rache seguiremos tendo un autogoberno menor de idade, insuficiente e incapaz.

Temos por diante, pois, unha enorme tarefa política na que todas as forzas galegas deberían estar comprometidas: plena autonomía fiscal para fixar os tributos, perseguir a fraude e a evasión –en colaboración con outros países- e, como instrumento para executar esa política, crear un Axencia Tributaria Galega que recade todos os tributos e que logo se negocie unha contribución a un orzamento central que estexa moi ben acotado para cubrir funcións que sexan realmente de interese xeral.

En definitiva, non debemos discutir só dos criterios de reparto do gasto entre autonomías –que tamén- senón dos ingresos públicos, da política fiscal e da xestión deses tributos. Esa é a base que nos permitiría ter capacidade para deseñar outras políticas para desenvolver as nosas capacidades produtivas, crear emprego e riqueza na dimensión necesaria para poder logo –vía impostos- financiar os nosos servizos públicos, garantir o benestar da nosa poboación e superar o noso drama demográfico.

 (artigo publicado en Faro de Vigo, 22.05.2016)